Ga door naar inhoud
Supranet GGZ
Suïcidepreventie Actienetwerk
  • Home
  • Suïcidepreventie in coronatijd
  • Nieuws
  • Waarom SUPRANET GGZ?
  • Werkwijze
  • Deelnemers
  • Organisatie en contact
  • Home
  • Nieuws
  • “Zelfbeschadiging is absoluut een risicofactor voor suïcide”

“Zelfbeschadiging is absoluut een risicofactor voor suïcide”

26 november 2019

Een interview met Nienke Kool over haar visie op de verschillen en overeenkomsten tussen zelfbeschadiging en suïcidaliteit.

Nienke is bijna 23 jaar geleden begonnen als verpleegkundige bij het Centrum Intensieve Behandeling van Fivoor. Binnen deze setting, derdelijns, gespecialiseerd in ernstige en complexe psychiatrische problemen, komt zelfbeschadiging veel voor.

“Zelfbeschadiging is vooral functioneel voor mensen die het toepassen. Ze krijgen bijvoorbeeld overzicht, controle of rust. Door zichzelf te beschadigen ontsnapt de spanning en de stress en dat maakt dat ze weer even door kunnen gaan. Zolang dat werkt, denken ze niet aan de dood. Maar het is een glijdende schaal: als het zelfbeschadigen langer duurt, de situatie niet verbetert en als ze zich steeds vaker beschadigen, dan worden ze hopelozer en dan heb je kans dat ze ook aan suïcide gaan denken”, vertelt Nienke Kool, onderzoeker bij Fivoor en kenniskring GGZ-verpleegkunde Inholland.

Nienke: “Ik kwam ermee in aanraking toen ik hier kwam werken. Ik vond het bijzonder om te zien dat mensen die ziek zijn, lijden en vaak ernstig getraumatiseerd zijn, zichzelf dan ook nog eens beschadigen en pijn doen. Ik snapte er helemaal niks van. Maar ik was wel nieuwsgierig naar wat gebeurt er nou? En wat ik ook bijzonder vond om te zien was hoe wij als hulpverleners daarop reageren. We hebben er allerlei ideeën en gedachten over en reacties op. Van boos worden, het niet snappen en het onzin vinden tot en met het verdrietig vinden en medelijden hebben. Na een paar jaar werken ben ik Verplegingswetenschap gaan studeren.” Inmiddels is Nienke gepromoveerd op onderzoek naar zelfbeschadigend gedrag in de psychiatrie.

Kun je wat meer vertellen over zelfbeschadiging?

“Zelfbeschadiging gaat over het direct toebrengen van schade aan het lichaam, zoals snijden, krassen en branden. Maar ook dingen die je niet ziet, het inbrengen of innemen van schadelijke middelen zonder dat je daar dood aan wilt gaan. Het kan voorkomen bij alle psychiatrische diagnoses die er zijn. Het is een disbalans tussen draaglast en draagkracht. En psychisch ziek zijn is een enorme draaglast.“

Wat zijn de redenen waarom mensen zich beschadigen?

“Er zijn verschillende redenen waarom mensen zich beschadigen. De belangrijkste reden is het reguleren van emoties. Dat kan zijn omdat mensen heftige emoties voelen waardoor er veel spanning en stress is of dat ze juist helemaal niets voelen. Door het beschadigen ontsnapt die spanning of voelen zij juist weer dat ze wel leven. Maar het kan ook een manier zijn om die gedachtengang, het malen, te stoppen. Of om zichzelf te straffen. Het is soms ook een manier om geen suïcide te hoeven plegen of om aan te geven aan mensen dat ze het heel erg moeilijk hebben. En er zijn mensen die behoefte hebben aan die enorme spanning. Dat is een kleine groep en zien we niet heel veel in de psychiatrie.”

“Er zit ook een verslavend element aan zelfbeschadiging. Mensen die dit doen, gaan dit steeds meer en vaker doen. Ze moeten zich dan bijvoorbeeld elke week een keer beschadigen. Het is een drang waar ze bijna niet meer omheen kunnen. Dat is nooit de reden waarom mensen beginnen met beschadigen, maar het maakt het wel lastig om te stoppen.“

Wat is het belangrijkste verschil tussen zelfbeschadiging en suïcidaliteit?

“Toekomstperspectief. Bij zelfbeschadiging heeft iemand een toekomstperspectief. Zelfbeschadiging is vaak een tijdelijke oplossing. Bij suïcidaliteit heeft iemand niet de verwachting dat het ooit nog beter wordt. Diegene ziet echt geen toekomst meer.”

Zelfbeschadiging is een risicofactor voor suïcide, maar geen voorwaarde of uitsluiting?

“Natuurlijk is het zo dat er mensen zijn die zich nooit beschadigen en toch suïcide plegen. En ook andersom: mensen die zich beschadigen, maar geen suïcide plegen. En er zijn mensen die zichzelf beschadigen én suïcidepogingen doen. Deze mensen zien zelfbeschadiging en suïcide als heel verschillend. Ze weten vaak heel goed wanneer ze het één doen en wanneer het ander. Maar als we kijken naar onderzoek, dan zien we dat bij veel mensen die suïcidaal zijn er wel een geschiedenis van zelfbeschadiging is. Het is absoluut een risicofactor.

Is het altijd duidelijk of de intentie zelfbeschadiging of een suïcidepoging was?

De enige persoon die dat weet is de persoon zelf. We vragen veel te weinig aan patiënten: Wat wilde je? Wilde je dood of wilde je wat anders? We geven al gauw onze eigen invulling en we kunnen dat echt niet altijd goed inschatten. “

Maken we zelfbeschadiging en suïcidaliteit al voldoende bespreekbaar?

“We vinden het lastiger om het over zelfbeschadiging te hebben dan over suïcidaliteit. Ik weet niet precies wat daar de oorzaak van is. Misschien omdat we niet om suïcidaliteit heen kunnen. Ik denk dat we dingen kunnen voorkomen als we het er meer over hebben met onze patiënten. Ik vind het erg belangrijk dat we regelmatig vragen: wat doe je als je het heel moeilijk hebt? Als je het heel erg zwaar hebt? En ook benoemen: doe je jezelf dan weleens pijn? Mensen beginnen daar bijna niet uit zichzelf over omdat er een groot taboe op zit.”

Waarom is het belangrijk om het bespreekbaar te maken?

“Als we het eerder weten, dan kunnen we er ook eerder aandacht aan besteden. En in een aantal gevallen preventief werken. Door te vragen, krijgen we een indruk over de wanhoop. Over de hopeloosheid. Dat is belangrijke behandelinformatie die je daarmee hebt. Maar ook dat je echt contact zoekt met de patiënt. En laat zien dat je wilt weten hoe hij of zij zich echt voelt. Omdat er bij zelfbeschadiging wel toekomstperspectief is, kan je sneller op zoek naar oplossingen en kijken naar het onderliggende probleem. Waar komt het vandaan? En het onderliggende probleem moet aangepakt worden. Maar dat moet ook bij suïcidaliteit. Alleen kom je daar niet zo gauw met die toekomst, omdat mensen daar nog niet naartoe kunnen in hun hoofd. Die ruimte is er nog niet. Dus daar zit mogelijk een verschil in en tegelijkertijd ga je bij allebei op zoek naar die drijfveren en de kracht die iemand heeft. “

Op welke manier kun je naasten ondersteunen en betrekken?

“Het omgaan met iemand die zichzelf pijn doet is erg heftig. Helemaal als het je kind, je partner of naaste is. Als hulpverlener moet je stilstaan bij wat dat voor hen betekent. Betrek ze zoveel mogelijk en geef psycho-educatie. Als hulpverlener kunnen wij niet zeggen: het moet nu stoppen. Mensen moeten daar zelf toe komen en die hebben onze ondersteuning en die van naasten nodig in hoe ze dat moeten doen. Wij willen iemand die zichzelf beschadigt liever niet opnemen. Dat uit zich vaak ook weer in zelfbeschadiging. Dat schiet helemaal niet op. Maar voor de familie is het best ingewikkeld dat wij niet ingrijpen. Als je als naaste voortdurend waakzaam moet zijn omdat iemand zichzelf misschien weer gaat snijden, dan ben je op een gegeven moment heel erg moe. En dan wil je heel graag dat er wat gedaan wordt. Dus daar goed uitleg over geven, over het proces van zelfbeschadiging en wat helpt en wat niet, is erg belangrijk. We moeten het echt met elkaar doen.“

Auteur: Marieke Wijnbergen, Parnassia groep

Categories:Algemeen

Nieuws

Promotie Kim Setkowski

8 februari 2023
Lees verder »

Nieuw in Nederland: cursus voor acute psychiatrische noodsituaties

6 april 2022
Lees verder »

Het overbruggen van wachttijd bij suïcidaliteit

16 februari 2022
Lees verder »
Bekijk alle artikelen

Contact

Stichting SUPRANET GGZ

p/a Stichting 113 Zelfmoordpreventie
Paasheuvelweg 25
1105 BP Amsterdam

info@supranetggz.nl
020 - 311 38 83

Supranet GGZ

privacy disclaimer
Cookies
SUPRANET GGZ is wettelijk verplicht om je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies en soortgelijke technieken, en je te informeren over het gebruik daarvan op de site. De gebruikte cookies op deze website zijn essentieel voor de werking van de basisfunctionaliteiten van de website. Er worden geen persoonlijke gegevens opgeslagen.

Ja, ik geef toestemming
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Altijd ingeschakeld
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
OPSLAAN & ACCEPTEREN